استثنایی بودن هیچ لذتی ندارد. !!! استثنایی بودن یک اتفاق است و درد هم ندارد. !!! در هر موضوعی که با یک فرد استثنایی روبرو می شوید مراقب او باشید. زیرا او با شما هیچ تفاوتی جز عملکرد ذهنی ندارد. حالا بخوان تا متوجه منظور من بشی…
قبل از هر چیز تعریف دقیقی از استثنایی داشته باشیم
خاطره ای از جناب آقای دکتر احمد اخوان عطار در زمینه تابلو سر درب مدارس استثنایی:
کلاس سوم ابتدایی بودم و در مسیر منزل مرحوم پدربزرگم در همدان یک مدرسه استثنایی بود که بچه های سندروم داون در آن درس می خواندند و در نزدیکی منزل عموی مرحومم یک مدرسه دیگر بود که تابلوی سردرب آن هم مدرسه استثنایی بود ولی بچه های تیزهوش در آنجا درس می خواندند.
سالها در کودکی من این سوال وجود داشت که چگونه می شود هر دو مدرسه استثنایی هستند؟
کلاس پنجم بود که از معلم دوست داشتنی خودم جنای آقای “علی مدد” (یادش همیشه گرامی و تنش سلامت انشاالله)، سوال کردم و به درستی برای من توضیح داد.
هوشبهر مغز هر انسان موجب طبقه بندی او می شود و اگر از حد نرمال کمتر باشد استثنایی مرزی می باشد و اگر از حد نرمال بالاتر باشد استثنایی نابغه. از آن روز من تکلیفم با این دنیا و کلمه استثنایی روشن شد.
تعریف کودک استثنایی:
کودکانی به عنوان کودکان استثنایی شناخته میشوند که ضریب هوشی آنها دو انحراف معیار بالاتر یا پایینتر از سایر کودکان باشد. این کودکان به خدمات آموزشی ویژه و حمایتهای گسترده نیاز دارند تا از کل استعداد خود استفاده کنند.
آنها به دریافت خدمات آموزشی نیازمند هستند چون اکثر آنها در یک یا چند مقوله به شرح زیر با یکدیگر تفاوت دارند: آنها ممکن است کم توانی ذهنی، ناتوانیهای یادگیری، آشفتگیهای هیجانی، ناتوانیهای جسمی، اختلالهای گفتار و زبان، آسیب شنوایی یا آسیب دیداری داشته باشند یا در مقابل سرآمد و بسیار با استعداد باشند.
دانش آموز استثنایی هم به کودکان مبتلا به انواع ناتوانی و هم به کودکان تیز هوش اطلاق می شود زمانی واژه های ناتوانی و معلولیت مترادف بودند اما امروزه بین آنها تفاوت قائل شده اند.
به کودکانی استثنایی گفته میشود که بر خلاف اکثریت افراد هم سن خود در شرایط عادی قادر به سازگاری با محیط نباشند و از نظر فکری، عقلانی، رفتاری و عاطفی با هم سالان خود فرق کلی داشته باشند و روش های خاص آموزش و پرورش درباره آن ها به کار رود.
روانشناسی کودکان استثنائی:
روانشناسی کودکان استثنائی به عنوان شاخهای از دانش روانشناسی به مطالعه رفتار و فرایندهای روانی افراد میپردازد که روی یک پیوستار تحولی از کمترین حد تا بیشترین حد ممکن قرار دارند و بر این اساس به تشخیص و مداخله ویژه و کافی جهت نیل به حداکثر استعدادشان نیاز دارند.
گستره این رشته تحصیلی بسیار با دیگر شاخه های روانشناسی متفاوت اس. زیرا باید همه علوم در روانشناسی را بنداند تا وارد دنیای افراد استثنایی گردد و بداندچگونه تشخیص دهد، چگونه غربالگری کند و با چه روش هایی مداخله انجام دهد.
شیوع کودکان استثنایی:
در ادبیات کودکان استثنایی، اصطلاحات (شیوع و رواج) معمولاً به جای هم مورد استفاده قرار میگیرند. به لحاظ فنی شیوع ناظر است بر تعداد جدید کودکان با یک وضع استثنایی در یک دوره زمانی مشخص (معمولاً یک سال) رواج به کل تعداد موارد موجود (جدید و قدیم) در یک جمعیت در یک نقطه زمانی خاص دلالت دارد. از این رو تعداد کودکان استثنایی که از خدمات آموزشهای ویژه در آمریکا استفاده میکنند در حال حاضر حدود ۵/۱ میلیون نفر یا رقمی حدود ۷/۴ از تولد تا ۲۱ سالگی است که این رقم کمتر از ۱۰ درصد کل دانش آموزان مدارس را تشکیل میدهد. از آنجا که این ارقام تنها نمایانگر کودکانی است که در مدارس از خدمات ویژه استفاده میکنند، بنابراین میزان آن احتمالاً باید کمتر از میزان واقعی باشد. به علاوه کودکان تیزهوش که تعداد آنها بالغ بر ۵ درصد جمعیت مدرسه رو را تشکیل میدهد، بهطور کلی جمعیت کودکان استثنایی در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کودکان مدرسه رو است.
تشخیص و شناسایی کودکان استثنایی:
متخصصانی که کار آموزشی را بر عهده دارند، برای تشخیص و ارزیابی تفاوتهای بین فردی و درون فردی از تستها، مصاحبهها، مشاهدات و مقیاسهای درجهبندی متعددی استفاده میکنند. تجزیه و تحلیل متخصصان از این تفاوتها به آنها امکان میدهد تا تصمیمات آموزشی مناسبی دربارهٔ کودک اتخاذ کنند. در فرایند تشخیص و ارزیابی پنج مرحله وجود دارد:
- غربال گری، یافتن سریع و کم هزینه کودکانی که به معاینات دقیق تر و پر هزینه تری نیازمند میباشند.
- تشخیص، طبقهبندی، جایگزینی و جمعآوری اطلاعات اضافی جهت تعیین این مطالب که به کودک به کدام برنامه نیاز دارد و شرایط کدام برنامه را دارد، میباشد.
- برنامهریزی آموزشی، استفاده از اطلاعات تشخیصی برای طراحی یک برنامه آموزشی فردی شده که بر نیازهای کودک مبتنی باشد.
- ارزشیابی کودک، اجرای تستهایی به منظور تعیین این که آیا دانش آموز به صورتی واقعی مطابق انتظارات پیشرفت میکند و آیا هدفهایی را که قبلاً تعیین شدهاند تعقیب مینماید.
- ارزشیابی برنامه، تعیین میزان ثمربخشی برنامه ویژه از طریق تست و مشاهده در سراسر فرایند شناسایی و تشخیص، هدف باید این باشد که کودک را به متخصصانی مناسب ارجاع دهند. به عنوان مثال، اگر کودکی دچار یک نقص شنوایی بود، میبایست او را به یک متخصص شنوایی ارجاع دهند تا او را در زمینه چگونگی استفاده از وسایل کمک شنوایی آموزش دهد.
همیشه یکی از دلایل مهمی که ما نمی توانیم اطلاعات دقیقی در مورد کودکان و افراد استثنایی بدست بیاوریم این است که معمولاً وقتی با کودک استثنایی مواجه می شویم ذهن ما بخاطر مشاهده رفتار غیر عادی در کودکان با هوشبهر پائین تر از سطح نرمال از عملکرد ذهنی یا جسمی کودک پیشداوری می کند و غالباً ویژگی های خاصی که کودکان استثنایی دارند ( نابینایی – ناشنوایی – دیرآموز یا کم توان ذهنی و … ) مشخصه اصلی آنها می شود. متاسفانه اکثر والدین از داشتن چنین فرزندانی احساس شرمندگی می کنند و در اکثر موارد سعی در مخفی کردن کودکشان از اجتماع عمومی دارند.
تعریف دیگری از کودک استثنایی:
کودک استثنایی با هوشبهر پائین مثل بقیه بچه ها یک کودک است (انسان است با همه خصوصیات و صفات یک انسان) و کودکی است با خصوصیات و تفاوت های استثنایی نسبت به سایر کودکان هم نوع خود. و همین ویژگی ها و خصوصیات است که معلمان و اولیا باید خودشان را با آن سازگار کنند.
در واقع بین تمام خصوصیات روانی و جسمانی و تمام استعدادهای مختلف هر فرد تفاوت های زیادی موجود است. پس می توان گفت که هر فرد نسبت به افراد دیگر استثنایی است و کلمه استثنایی بطور اعم و به معنای دقیق علمی خود نمی تواند فقط به گروههای خاصی از افراد جامعه اطلاق شود.
بنابراین آنچه که ما اصطلاحاً «کودک استثنایی» می گوئیم بدین معناست که کودک از نظر هوشی و جسمی و روانی و اجتماعی به میزان قابل توجهی نسبت به دیگر همسالان خود متفاوت می باشد و نمی تواند به نحو مطلوب حداکثر استفاده از برنامه های آموزش و پرورش عادی ببرد. یعنی یادگیری او در آموزش و حتی یادگیری اجتماعی او به دلیل پائین بودن هوشبهر کمتر از دیگران است.
در اینگونه کودکان واکنش ها و ویژگی های خاص وجود دارد. بدلیل اینکه کودک رشد ذهنی کامل و خود آموز ندارد و بدلیل اینکه نمی تواند بر رفتارهای خود کنترل داشته باشد و یا اگر عمل خلافی از او سر زد احساس گناه و تقصیر کند، چون از نظر ذهنی نارس و نابالغ است، ناگزیر نیازمند به توجه خاص و آموزش و خدمات فوق العاده ای است.
عنوان کودکان استثنایی در مکاتب آمریکا و انگلستان فرق می کند. در آمریکا به تمام کودکانی که به نحوی با کودکان طبیعی و همسن خود از نظر فکری، جسمی، عاطفی، عقلانی، رفتاری و … فرق داشته باشد استثنایی گفته می شود و مسلماً با قبول این تعریف یک کودک نابغه، نابینا، ناشنوا و کم توان ذهنی همه استثنایی هستند.
در انگلستان لغت استثنایی را محدود به تیزهوشی می کنند و سایر کودکانی را که به عللی تحت برنامه و آموزش خاص هستند کودکان ویژه ( Special childern ) می گویند.
در ایران به این کودکان عقب مانده می گفتند و امروزه به آنها کم توان ذهنی یا آهسته گام می گویند.
بطور کلی این کودکان را باید از سه نظر مورد مطالعه قرار داد:
· آنهایی که از بدو تولد به علت مشکلات وراثتی و اختلالات مادر زادی اختلالات مشخصی دارند.
· کسانی که از ابتدا با وسایل تشخیصی می توان به بیماری آنها پی برد. مانند: اختلالات غدد داخلی و … .
· افرادی که نقص عضو و بیماری آنها در طول رشد مشخص می شود. مانند : فج مغزی، کم توانی ذهنی، ضایعات و آسیب های مغزی مختصر که باعث اختلال در خواندن، نوشتن و …. کودک می شود. نابینایی و ناشنوایی مادرزادی هم در این دسته قرار می گیرد.
نکته مهمی که در مورد آموزش کودکان استثنایی جسمی و حرکتی، باید خاطر نشان شود این است که: پیروزی و موفقیت بیمار فقط به میزان معلولیت بستگی ندارد بلکه میزان توانائیهای بیمار در به حرکت درآوردن اعضای سالم برای جبران قسمتهای معلول، میزان فعالیت و پشتکار خودشان، محیط خانواده و کاردانی مربیان نیز در این امر دخالت دارد.
طبقه بندی کودکان و نوجوانان استثنایی:
کلی ترین طبقه بندی، که مورد قبول اکثریت متخصصان می باشد عبارت است از تقسیم این افراد به سه دسته بزرگ :
1. کودکان و نوجوانان که هوشبهر کمتر از 85 یا بیشتر از 135 دارند. در این دسته کودکان و نوجوانان کم توان ذهنی و افراد تیز هوش قرار دارند. در مورد کم توان ذهنی هم دو دسته مرزی و کم توان وجود دارد.
2. کودکان و نوجوانانی که به علت اختلالات و ضایعات مغزی یا اختلالات عملی مبتلا به اختلالات رفتاری هستند. در این دسته کودکان و نوجوانان ناسازگار یا دشوار قرار دارند.
3. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات و نقایص حسی و حرکتی و اختلالات عملی رشد، در این دسته نابینایان و همچنین مبتلایان به اختلالات تکلمی، اختلالات کنترل تعادلی و ناتوانی های حرکتی قرار دارند.
در طبقه بندی فوق باید به شدت و اهمیت علائم و نوع اختلال رفتاری توجه کرد .
هوشبهر:
روانشناسان زیادی درباره هوش و آزمونهای آن کار کرده اند. هوش یک صفت فرضی و یک مفهوم انتزاعی است پس آنچه مورد مطالعه قرار می گیرد آثار هوش است نه خود هوشبهر. هوش یک استعداد نیست بلکه عملکرد خروجی از 14 کارکرد اجرایی مغز انسان است که نتیجه رفتار او را شامل می شود.
حافظه، توجه و تمرکز، یادگیری و ادراک، حل مسئله و … در آن اثر دارد و این وضعیت از هر فرد نسبت به فرد دیگر فرق می کند.
“ژان پیاژه”
هوش نتیجه تأثیر دائمی و متقابل فرد با محیط است و اگر این رابطه متقابل به طور متعادل صورت گیرد موجب توانایی سازگاری با محیط و پیشرفت هوش می شود. کودک در مراحل مختلف رشد تصاویر ذهنی مختلفی دارد که از تصاویر ساده شروع شده و به تصاویر پیچیده تری می رسد.
بنظر وی گذشتن از این مراحل یعنی از مراحل پائین و رسیدن به مراحل بالاتر بستگی به رشد هوش ، ساختمان عصبی و بدنی روابط اجتماعی و تجارب زندگی فرد دارد.
اهمیت و ارزش نظریه پیاژه در هوش این است که پدیده های روانی و بخصوص هوش دارای الگوی مخصوص و از یک نظام کلی که اساس آن تجارب اولیه و عکس العملهای کودک از بدو تولد حتی قبل از آنکه قادر به تکلم باشد شروع می شود .
این عکس العملهای حسی و حرکتی هستند که موجب می شوند کودک بتواند روابط محسوس عینی و عملی بین اشیاء و حوادث را بطور منظم یکی بعد از دیگری کشف کرده و پاسخهای عملی و درست به وضعیتهای مختلف می دهد . از همین جا پیاژه عقب مانده را افرادی از جامعه می داند که در مراحل پائین رشد هوشی متوق می شوند و در آنها کششهای نهاد قوی و زیاد است .
بطور کلی معلوم می شود که عقب ماندگان ذهنی افرادی از جامعه هستند که از نظر فعالیتهای ذهنی نسبت به همسالان خود نارسائی داشته و در نتیجه از توانائی یادگیری ، همسازی با محیط ، بهره برداری از تجربیات ، درک مفاهیم قضاوت و استدلال صحیح به درجات مختلف محرومند و نارسایی فعالیتهای ذهنی آنها از بدو تولد یا مراحل اولیه کودکی وجود دارد در هر صورت هر عقب ماندگی و اختلال ذهنی یک مورد اختصاصی است و احتیاج به راه حل فردی دارد .
علل عقب ماندگی
عوامل متعددی وجود دارد که باعث بروز عقب ماندگی می شود :
1. اختلالات زیادی که علل اصلی آنها شناخته شده نیست ولی با عقب ماندگی همراهند ، عده ای از عفونتها ، مسمومیتها ، عوامل مکانیکی مانند ضربه ، عوامل کروموزومی ناشناخته ، اشعه ایکس و …
2. عقب ماندگی به علت اتفاقات دوران بارداری ، شکی نیست که رشد جنین از بدو تشکیل تحت تاثیر شرایط بدنی و روانی مادر قرار می گیرد . بعلت رابطه بسیار نزدیک بین مادر و جنین باید گفته دکتر آرنولد گزل را پذیرت که می گوید : « اهمیت حوادث دوران نسبتاً کوتاه بارداری از حوادث دوران زندگی کمتر نیست » . دکتر گزل به آثار عوامل ارث در رشد و تکامل هوش و شخصیت زیاد تأکید می کند و عقیده دارد که کودکان همانطوری هستند که بدنیا آمده اند . هر کودک با دیگر کودکان فرق دارد و لو اینکه در محیط یکنواخت زندگی کرده باشد وی بهیچ وجه اثر عوامل محیطی را انکار نمی کند .
در مرحله زندگی داخل رحمی بعلت رشد فوق العاده جنین ، سه چهار ماهه اول دوران بارداری اهمیت بسزایی و اکثراً اختلالات بدنی و نقایص عضوی در همین دوران از زندگی جنین بوجود آمده و به رشد خود ادامه می دهند .
عواملی که در دوران بارداری بر روی جنین اثر دارند عبارتند از :
1. بیماریهای مادر :
سفلیس ، بیماری سرخجه ، توکسوپلاسنموریس و …
2. سن مادر و حالات روانی او :
تحقیقات نشان می دهد که در کروموزوم خانمها از سی سالگی به بعد تغییراتی پیدا می شود که ممکن است باعث زائیدن کودکان عقب مانده ذهنی بشود . بهترین سن ازدواج و زایمان طبق تحقیقات انجام شده بین 20 تا 28 سالگی گزارش شده . قبل از این دوران بعلت عدم رشد کافی اعضای تناسلی احتمال زایمانهای مشکل زیاد است و بعد از این سن نیز مخاطرات آوردن کودک عقب مانده بیشتر می شود .
ضمناً اثر ناراحتیهای روانی مادر غیر قابل انکار است . چون اکثر بیماریهای روانی باعث بی اشتهایی . اختلالات خواب و تغییرات بیوشیمی و هورمونی می شود مسلماً این تغییرات در جنین در حال رشد بی تأثیر نخواهد بود .
3. اثر اشعه ایکس :
تأثیر اشعه ایکس در جنین قطعی است واکثراً باعث اختلالاتی از قبیل عدم رشد جنین ،کمبود وزن ، عدم رشد مغز ، میکروسفالی ،هیدرو سفالی ، نارسائیهای هوشی و بالاخره نقایص بدنی می شود . اگر اشعه ایکس به مدت طولانی و درمانهای اولیه بارداری به بدن و مخصوصاً به شکم و ناحیه لگن مادر تابیده شود خطر آن به مراتب بیشتر است. اثر اشعه ایکس در اواخر دوران بارداری یا نزدیک زایمان با روشهای صحیح آن به مدت خیلی کوتاه و یک یا دوبار خالی از خطر گزارش شده است .
4. اعتیادات ( الکل ) :
اعتیاد والدین بخصوص مادر به مشروبات الکلی موجب مسمومیت و بدین وسیله باعث نقص عقلی ضعف عمومی و ناهنجاریهای حسی و حرکتی می شود . مطالعات نشان داده که مستی در زمان لقاح بعلت آلوده بودن اسپرم یا اوول ممکن است باعث ناهنجاری جسمانی و عقلانی شود . امروزه به الکلیسم مادر اهمیت بیشتری می دهند ، زیرا الکل خون مادر ، در بدن جنین جریان یافته و باعث اختلالات بیوشیمیایی می شود .
5. دخانیات :
تحقیقات نشان داده است که نیکوتین ماده ای سمی که بر روی ارگانیزم مادر و در نتیجه جنین اثر نامطلوب دارد . حرکات قلب جنین پس از کشیدن سیگار توسط مادر بعلت کم شدن اکسیژن خون جنین شدت یافته و باعث فشار روی قلب می شود . اگر کشیدن سیگار مرتباً تکرار شود باعث بزرگی قلب جنین و اختلال در اعصاب تنظیم کننده جریان قلب می شود . این نکته مسلم است که غالباً خانمهای سیگاری تقریباً همیشه بچه های خود را زودتر از مودعد بدنیا می آورند و عقب ماندگی در کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند بیشتر است و هر چه کودک نارس تر باشد نارسایی هوشی شدیدتر خواهد شد . استفاده از دخانیات در دوران بارداری باعث کم شدن وزن نوزاد و حتی سقط جنین می شود . حتی مادرانی که بعد از تولد کودکشان سیگار می کشند استنشاق دود سیگار استعداد ابتلا به سینه پهلود ، برونشیت و آسم را در کودکانشان بیشتر می کند .
6. داروهای شیمیایی :
مصرف هر داروی بیجا بخصوص در زمان بارداری و مخصوصاً در سه چهار ماهه اول خالی از خطر نیست بخصوص اگر این داروها در مدت زمان طولانی و به مقدار زیاد مصرف شود . داروهای خواب آور و مسکن به مقدار زیاد بعلت ایجاد وقفه تنفسی واختلال در جریان خون جنین و اختلالات عضوی شدید ایجاد می کنند و اکثراً کودکان ناقص الخلقه به دنیا می آیند . استعمال داروهای آرام بخش و ضد افسردگی و ضد صرع به مقدار زیاد و طولانی مدت خطرناک گزارش شده که البته همانقدر که به این خطرات اشاره شده به قطع ناگهانی و یا بدون مشورت پزشک اینگونه داروها به علت بوجود آمدن عوارض بعد نیز تأکید بسیار شده است . در کل مصرف دارو و یا عدم مصرف آن در زمان حاملگی حتماً با نظر پزشک متخصص باید صورت گیرد .
7. عامل ار هاش Rh
بغیر از گروههای خونی A . B . AB و O گروههای خونی دیگری وجود دارند . یکی از گروههای خونی وجود عامل ارهاش یا عدم آن است . از سالیان دراز متوجه شده بودند که گاهی اوقات نوزاد بعضی از مادران در زایمانهای دوم و سوم دچار ناراحتی یرقان شده و بعلت همولیز گلبولهای قرمز خون و کم خونی شدید فوت می کنند .
انتقال عامل ارهاش یا عدم انتقال آن یک مسئله ارثی است و تجربه ثابت کرده است که اگر پدر ارهاش مثبت و مادر ارهاش منفی داشته باشد در بارداری اول تعدادی از عامل ارهاش جنین که از پدرش گرفته داخل خون مادر می شود و در خون مادر ماده ضد ارهاش را بعنوان آنتی کور می سازد و همین آنتی کور که در زایمانهای بعدی باعث خراب شدن خون جنین شده و بیماریهای بوجود می آورد . معمولاً کودک مبتلا پس از بدنیا آمدن ضعیف است و اکثراً قبل از موعد به دنیا می آید . جفت بزرگتر و جثه نوزاد کوچکتر از طبیعی و اکثراً پف آلو و زرد رنگ است که باید بلافاصله خونش تعویض و خون همگروه ارهاش منفی تزریق شود
“دکتر احمد اخوان عطار” در این باره میگوید:
هوشبهر نتیجه مشاهدات، دریافت های ذهنی، شنیده های فرد حتی در دوره جنینی از 8 هفتگی و سیستم رشد تکاملی دوره جنینی به همراه DNA وراثتی یک فرد است و همه اینها اگر از بدو تولد درست برنامه ریزی شود قابل تغییر اساسی می باشد.
تماس با کلینیک تخصصی دکتر احمد اخوان عطار
09363008032
مطالب این صفحه به زودی بار گزاری می شود.
برای دیدن مطالب مجدد به ما سر بزنید.
دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، مرکز تخصصی استعدادیابی، بزرگترین مرکز استعدادیابی، بهترین مراکز استعدادیابی ایران، بهترین مرکز استعدادیابی تهران، مرکز تخصصی اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، بهترین مراکز درمانی اوتیسم، بزرگترین مراکز درمانی اوتیسم، مرکز تخصصی بیش فعالی، بهترین مراکز بیشفعالی ایران، بهترین مراکز درمان بیش فعالی تهران
کلمات کلیدی: مجهز به نقشه برداری مغز، مرکز تخصصی بیماری های روان تنی و سایکوسوماتیک ، مرکز مشاوره بارداری و پیش از زایمان، مرکز تخصصی کودکان، کلینیک تخصصی کودکان، مرکز تخصصی کودکان استثنایی، مرکز مشاوره تحصیلی، مرکز ترک وابستگی، مرکز ترک اعتیاد، مرکز انگیزشی و هیجانی، مرکز انگیزشی شغلی، مرکز روانشناسی ورزشی، روانشناس ورزشی، مرکز تخصصی نوجوانان، مرکز مشاوره و روانشناسی پیش از ازدواج، مرکز آزمونهای پیش از ازدواج، مرکز مشاوره خانواده، مرکز روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، مرکز اختلالات جنسی، مرکز اختلالات جنسیتی، مرکز ترنس سکشوال، مرکز لزبین ها، مرکز گی های ایرانی، مرکز هوموسکشوال های ایران، مرکز ترنس جندر، ترنس، مرکز بیش فعالی، مرکز پیش فعال، مرکز ای دی اچ دی، مرکز ADHD، مرکز تخصصی بیش فعالی، مرکز کودک اوتیسم، مرکز اوتیستیک، مرکز نوجوانان اوتیسم، مرکز نگهداری اوتیسم، باشگاه ورزشی اوتیسم، مرکز بازی کودکان، مرکز بازی درمانی، کلینیک بازی درمانی، دکتر بازی درمانگر، بازی درمانی، بازی درمانگر، روانشناس بازی درمانی، مرکز موسیقی درمانی، مرکز صوت درمانی، مرکز ریتم درمانی، مرکز متر درمانی، هارمونی درمانی، موسیقی تراپی، صوت تراپی، موسیقی درمانگر، صوت درمانگر، مرکز آب درمانی، متخصص آب درمانگر، روانشناس آب درمانی، موسسه آموزشی، موسسه روانشناسی، رشته های روانشناسی، اساتید روانشناسی، دکتر روانشناس، مرکز حرکت درمانی، حرکت درمانگر، موومنت تراپی، اصلاح حرکات، حرکات درمانی، ورزش درمانی، کار درمانی، کار درمانگر، ورزش درمانگر، مرکز ورزش درمانی، ورزش های درمانی، مرکز هنر درمانی، هنر درمانگر، هنر درمانی چیست، انواع هنر درمانی، دوره های هنر درمانی، تربیت هنر درمانگر، کتاب های هنر درمانی، مرکز نمایش درمانی، نمایش درمانگر، دراما تراپی، دراما تراپیست، آموزش دراما تراپی، آموزش نمایش درمانی، مرکز قصه درمانی، قصه درمانگر، آموزش قصه درمانی، نمایش خلاق، قصه گو، استوری تراپی، دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، دکتر روانشناس سکسولوژی، دکتر روانشناس ترنس سکشوال، روانشناس هموسکشوال، روانشناس تراجنسی، متخصص روانشناسی انگیزشی، متخصص استعدادیابی، مرکز تخصصی استعدادیابی، استعدادیابی تحصیلی، استعدادیابی شغلی، استعدادیابی هنری، استعدادیابی ورزشی، استعداد سنجی، استعداد شناسی، ورود به دانشگاه، سوالات دانشجویی، سوالات جنسی، سوالات روابط جنسی، روانشناس روابط عاطفی، روانشناس ارتباط عاطفی، روانشناس جدایی، روانشناس زوجین، روانشناس اختلالات خلقی، روانشناس وسواس، روانشناس وسواس فکری، روانشناس PTSD، روانشناس بیشفعالی، روانشناس ADHD، روانشناس ADD، روانشناس افسردگی، روانشناس اضطراب، روانشناس پنیک، روانشناس واژنیسم، روانشناس CGL، روانشناس تجاوز به کودک، روانشناس ابیوز، روانشناس اختلالات یادگیری، روانشناس اختلال ریاضی، روانشناس یادگیری، روانشناس کنکور، مشاور کودک، مشاور نوجوان، مشاور خانواده، مشاور اعتیاد، مشاور مشکلات جنسی، مشاور رابطه، مشاور دوست یابی، مشاور اختلالات خلقی، مشاور بیشفعالی، مشاور بیش فعالی، مشاور شغلی، مشاور تحصیلی، مشاور خوب، بهترین مشاور کودک، بهترین مشاور کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان، مرکز روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی نمایش درمانی، مرکز تخصصی مشاوره نمایش درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی موسیقی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره موسیقی درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی ترنس، مرکز تخصصی مشاوره ترنس، مرکز تخصصی روانشناسی تراجنسی، مرکز تخصصی مشاوره تراجنسی، مرکز تخصصی روانشناسی بازی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره بازی درمانی، مرکز تخصصی کاردرمانی جسمی-حرکتی، مرکز تخصصی کار درمانی جسمی حرکتی، مرکز تخصصی گفتار درمانی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی گفتار درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی مشاوره اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، مرکز کاردرمانی اوتیسم، مرکز تخصصی گفتار درمانی اوتیسم، روانپزشک تخصصی کودک، روانپزشک تخصصی نوجوان، روانپزشک تخصصی اوتیسم، روانپزشک تخصصی بیشفعالی، روانپزشک تخصصی بیش فعالی، روانپزشک خانواده، روانپزشک اختلالات خلقی، روان پزشک تخصصی کودک، روان پزشک تخصصی نوجوان، روان پزشک تخصصی اوتیسم، روان پزشک تخصصی بیشفعالی، روان پزشک تخصصی بیش فعالی، روان پزشک خانواده، روان پزشک اختلالات خلقی، دکتر متخصص، دکتر متخصص روان، متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، طراح بازی، طراحی بازی، مرکز تخصصی اعتیاد، مرکز تشخیص اعتیاد، مرکز تخصصی درمان اعتیاد، کد نویسی بازی های دیجیتال، بازی دیجیتالی، بازی موبایل، بازی های موبایل، بازی های دیجیتالی درمانی، اپلیکیشن، طراح اپلیکیشن، استارتاپ، طراح و برنامه نویس استارتاپ، برنامه نویس، گرافیک بازی، گرافیست، گرافیک دیجیتال، طراح و اجرای اینستاگرام، برنامه نویس اینستا، ادمین اینستاگرام، ترک اعتیاد دختران، مرکز تخصصی ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی بعد از ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی ترک اعتیاد، مرکز پیشگیری از آسیب های بعد از ترک اعتیاد، تعریف اعتیاد، روش های ترک اعتیاد، مقالات مرتبط با اعتیاد، ساختارهای درمان اعتیاد، درباره اعتیاد، مقالات اعتیاد، مرکز تخصصی نقشه برداری مغز، درباره نقشه برداری مغز، کاربر نقشه مغز، اهمیت نقشه مغز، مقالات نقشه برداری مغز، نقشه مغز EEG، نقشه مغز QEEG، درمانهای غیر دارویی، اهمیت نوروفیدبک، کاربرد نوروفیدبک، مرکز تخصصی اختلالات یادگیری، حل مشکلات یادگیری کودک، اختلالات ریاضی، مرکز تخصصی اختلالات ریاضی کودکان، آزمونهای روانشناختی، مرجع آزمونهای روانشناسی، مرکز تخصصی آزمون هوش، مرکز تخصصی درمان خودکشی، درباره خودکشی، علت های خودکشی، مقالات خودکشی، پیشگیری از خودکشی، مرکز تخصصی حرکت درمانی، مرکز حسی حرکتی، درباره حرکت درمانی، مزایای حرکت درمانی، مرکز تخصصی رفتار درمانی مهر، درباره رفتار درمانی، اهمیت رفتار درمانی، روش های رفتار درمانی، رفتار درمانی علمی، دکتر رفتاردرمانگر، متخصص رفتاردرمانی، رفتار درمانگر، رفتاردرمانگر، خانه استعدادیابی ایران، مرکز استعدادیابی کودکان، مرکز استعدادیابی بزرگسالان، مرکز سنجش استعدادهای تحصیلی، مرکز استعداد تحصیلی، متخصصان استعدادیابی، روانشناسان استعدادیابی، روش های استعدادیابی، استعدادیابی نوجوان، مقالات استعدادیابی، کاریابی، سرمایه گذاری شغلی، کارآفرینی، دکتر متخصص ام. اس، درمان ام. اس، توانبخشی بیماران ms، مرکز تخصصی پرستار در منزل، خدمات پرستاری در منزل، پرستار خوب، تزریق دارو در منزل، اعزام پرستار، پزشک برای منزل، هوم ویزیت، پزشک در منزل، تیم درمان در منزل، شرکت پرستاری، سرم در منزل، آمپول در منزل، خدمات درمانی در منزل، تهیه دارو های خاص، تامین دارو، مراقبت از بیمار در منزل، مراقت از سالمندان، مراقبت از سالمند در منزل، مراقبین پرستاری در بیمارستان، همراه بیمار در بیمارستان، هوم ویزیت اوتیسم، کار در منزل برای اوتیسم، روانشناس در منزل برای اوتیسم، روانشناس اوتیسم، مرکز درمان اوتیسم، مربی اوتیسم، درمانگر در منزل، پرستار اوتیسم،
معرفی بهترین دکتر روانشناس کودک و نوجوان در شرق تهران:
هایپر کلینیک روانشناسی کودک، نوجوان و خانواده منشور سلامت مهر؛ با بیش از 15 سال سابقه فعالیت تخصصی در زمینه کودک و نوجوان، همچنین تجهیزات تخصصی به روز و اتاق بازی درمانی، اتاق موسیقی درمانی، اتاق کار درمانی، اتاق نویز درمانی، اتاق ماساژ درمانی، اتاق هنر درمانی، اتاق قصه درمانی، اتاق نمایش درمانی، تجهیزات نوروفیدبک، بیوفیدبک، حرکت درمانی و آب درمانی، همچنین مجهز به نقشه برداری مغز، مرکز تخصصی بیماری های روان تنی و سایکوسوماتیک ، مرکز مشاوره بارداری و پیش از زایمان، مرکز تخصصی کودکان، کلینیک تخصصی کودکان، مرکز تخصصی کودکان استثنایی، مرکز مشاوره تحصیلی، مرکز ترک وابستگی، مرکز ترک اعتیاد، مرکز انگیزشی و هیجانی، مرکز انگیزشی شغلی، مرکز روانشناسی ورزشی، روانشناس ورزشی، مرکز تخصصی نوجوانان، مرکز مشاوره و روانشناسی پیش از ازدواج، مرکز آزمونهای پیش از ازدواج، مرکز مشاوره خانواده، مرکز روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، مرکز اختلالات جنسی، مرکز اختلالات جنسیتی، مرکز ترنس سکشوال، مرکز لزبین ها، مرکز گی های ایرانی، مرکز هوموسکشوال های ایران، مرکز ترنس جندر، ترنس، مرکز بیش فعالی، مرکز پیش فعال، مرکز ای دی اچ دی، مرکز ADHD، مرکز تخصصی بیش فعالی، مرکز کودک اوتیسم، مرکز اوتیستیک، مرکز نوجوانان اوتیسم، مرکز نگهداری اوتیسم، باشگاه ورزشی اوتیسم، مرکز بازی کودکان، مرکز بازی درمانی، کلینیک بازی درمانی، دکتر بازی درمانگر، بازی درمانی، بازی درمانگر، روانشناس بازی درمانی، مرکز موسیقی درمانی، مرکز صوت درمانی، مرکز ریتم درمانی، مرکز متر درمانی، هارمونی درمانی، موسیقی تراپی، صوت تراپی، موسیقی درمانگر، صوت درمانگر، مرکز آب درمانی، متخصص آب درمانگر، روانشناس آب درمانی، موسسه آموزشی، موسسه روانشناسی، رشته های روانشناسی، اساتید روانشناسی، دکتر روانشناس، مرکز حرکت درمانی، حرکت درمانگر، موومنت تراپی، اصلاح حرکات، حرکات درمانی، ورزش درمانی، کار درمانی، کار درمانگر، ورزش درمانگر، مرکز ورزش درمانی، ورزش های درمانی، مرکز هنر درمانی، هنر درمانگر، هنر درمانی چیست، انواع هنر درمانی، دوره های هنر درمانی، تربیت هنر درمانگر، کتاب های هنر درمانی، مرکز نمایش درمانی، نمایش درمانگر، دراما تراپی، دراما تراپیست، آموزش دراما تراپی، آموزش نمایش درمانی، مرکز قصه درمانی، قصه درمانگر، آموزش قصه درمانی، نمایش خلاق، قصه گو، استوری تراپی، می تواند با متخصصان برجسته خود، یکی از بهترین معرفی های تخصصی برای هر مراجع با نیاز های حوزه کودک و نوجوان باشد.